Sgreapadal

Sgreapadal anns a’ mhadainn
ris a’ Chomraich ’s ris a’ ghrèin,
Sgreapadal a tha cho bòidheach,
a cheart cho bòidheach ri Hallaig.
Cha chuirear briathran air bòidhche,
cha dèanar dealbh no ceòl no dàn dhi.

Sgreapadal anns a’ Chèitean
nuair nach eil an fhraineach òg
ach mu leth troigh a dh’àirde,
cha mhòr os cionn an fheòir.

Sgreapadal an crò ’s a’ bhuaile
le ballachan a deas ’s an iar ’s a tuath,
agus an ear an linne
a-null gu Comraich Ma Ruibhe.

Tha cuimhne leth-mharbh air Ma Ruibhe,
gun ach ainmean sgrìobhte marbh
air a’ chloinn ’s na fir ’s na mnathan
a chuir Rèanaidh às an fhearann
eadar ceann a tuath na Creige
’s an Caisteal a thogadh do MhacSuain
no do Mhac Gille Chaluim
airson fòirneart agus dìon.

Uaine ruadh-chreagach is buidhe
tulaich gu fàire a’ Chùirn Mhòir
san àird an iar os cionn na bruthaich
a’ teàrnadh gu lèanagan uaine,
’s a’ choille ghiuthais dorcha ’s uaine
tuath gus an ruig i ’n Caisteal
’s na creagan liath-ghlas air a chùl.

Agus mu dheas ceann Creag Mheircil
ceudan troigh os cionn an fheòir,
tùir is cuilbh is stìopaill
le bannan breaca liath-ghlas
’nan gile clach-aoil ris a’ ghrèin.

Bruthach chas ’na càrnaich
an ear sìos o cheann na Creige
fo bheithe, caorann is feàrna;
’s an Eaglais Bhrèige sa mhuir-làn
nuair tha an reothairt ’na buille.

Cha b’ e a breugan-se a bhrath an sluagh
ri linn an diadhaire mhòir,
Rèanaidh, a thog an tuath
o cheithir bailtean deug
ann an Eilean nam Fear Mòra,
Ratharsair Mhòr nan Leòdach.

Dh’fhag Rèanaidh Sgreapadal gun daoine,
gun taighean, gun chrodh ach caoraich,
ach dh’fhàg e Sgreapadal bòidheach;
ra linn cha b’ urrainn dha a chaochladh.

Thogadh ròn a cheann
agus cearban a sheòl,
ach an-diugh anns an linnidh
togaidh long-fo-thuinn a turraid
agus a druim dubh slìom
a’ maoidheadh an nì a dhèanadh
smùr de choille, de lèanagan ’s de chreagan,
a dh’fhàgadh Sgreapadal gun bhòidhche
mar a dh’fhàgadh e gun daoine.

Taigh Mòr a’ Chlachain ’s na fiachan
a thug e air Mac Gille Chaluim
trom air tuath gach baile;
agus Rèanaidh diadhaidh,
ged nach robh esan anns na fiachan
leis na chuir an fhearas-mhòr
sac air Seumas Mac Gille Chaluim
agus fògairt air a mhac,
aig a’ mhiad is aig an loinn
a chuir iad ris an Taigh Mhòr.

Fuidheall beag dhe dhaoine
ann an Eilean nam Fear Mòra
is turraidean dubha san linnidh
eadar Sgreapadal ’s a’ Chomraich
a’ fanaid air leac Mhaoil Ruibhe
’s air Uamha ’n Fhuamhaire ’n Rònaigh
agus a sreathan beaga chlach,
suidheachain fhear is bhan is cloinne
ag èisteachd ri Maighstir Ruairi
ag innse nach eil an seo baile mhaireas,
Rèanaidh ann no Rèanaidh as.

Tha ’n linne gorm ris a’ ghrèin
agus na speuran rùiste
is bannan geala Creag Mheircil
a’ deàrrsadh anns an àird a deas
os cionn na coille beithe ’s calltainn,
caorainn agus feàrna.
’S os cionn nam bruthaichean uaine
far a bheil an fhraineach òg
’s am feur òg ’nam brat-làir
a-null gu taobh na coille giuthais
a tha ruigheachd Caisteal Bhròchaill.

Tha tùir eile air an linnidh
a’ fanaid air an tùr a thuit
dhe mullach Creag a’ Chaisteil,
tùir as miosa na gach tùr
a thog ainneart air an t-saoghal:
pearasgopan ’s sliosan slioma
dubha luingeas a’ bhàis
a mharbh mìltean Nagasaki,
bàs an teis mhòir ’s na toite,

am bàs a dhèanadh an lèirchreach
eadhon air a’ bhòidhche
a dh’fhàs ann an Sgreapadal
agus a tha ann fhathast
a dh’aindeoin gnìomh dona Rèanaidh,
a shannt is fhearas-mhòir.

Ach ’s e luingeas-fo-thuinn
agus an luingeas adhair
agus an dadman is an neodron!
Chan e bhochdainn mhall chràiteach
an tìodhlac ach an lèirsgrios obann
a thuiteas às an iarmailt
’s a dh’èireas às gach bruthaich
’s a leanas ris gach lèanaig àlainn
eadar ceann a tuath na Creige
agus a’ choille ghiuthais
eadar Sgreapadal ’s an Caisteal.

’S e ’n sannt ’s an fhearas-mhòr
a dh’fhàg Sgreapadal gun daoine
agus bann iarainn nan lagh
a chuir grèim-teanchrach air an t-sluagh,
a’ bagairt togail os an cionn
Cùirn Mhòra dhubha ’n acrais
is Creagan Meircil na gorta
air am fàs an fhraineach phuinnsein
on cinn an rocaid mharbhteach,
bom idrigin is neodroin.

* * *

Sgrùd liosta nan dàn a rèir na h-ama

Sgrùd liosta nan dàn an òrdugh na h-aibidil